Beste Maarten, ik val maar met de deur in huis: ik maak me zorgen over je. Grote zorgen.
Ik zag gisteren je tweet over het onderzoek van Wouter Aukema, Marc van der Vegt, Daniel v.d. Tuijn en Cees v.d. Bosch. Het ging om een analyse van de Wob-papers, waaruit bleek dat het demissionair kabinet donders goed wist dat de mondkapjes geen effect hadden op het remmen van de transmissie van SARS-CoV-2. Verder bleek dat de inzet was te weten te komen of het dragen van mondkapjes tot gedragsverandering van het volk zou leiden. En ook dat bleek niet het geval te zijn. Desondanks vonden Hugo de Jonge en zijn trawanten het geen probleem om het gedragsexperiment te continueren en het Nederlandse volk als vee te behandelen, door toch een mondkapjesplicht in te voeren. Dit is in het kort waarom het om gaat.
Wat ik zie en lees komt op mij als degelijk en goed onderbouwd over. Desondanks gaf jij het volgende commentaar:
”Compleet gestoord. Neem een haloperidolletje. En geef gekke Marc er ook een paar.”
Beste Maarten, met die opmerking heb ik geen probleem. Is ie op het randje? Vast wel, maar ik maak het wel eens bonter. Ik heb een zo scherpe pen, dat ik hem voorzichtig moet hanteren, anders verwond ik mezelf. Dus ik schrik niet zo van deze opmerking. En de opmerking over haloperidol raakt mij ook niet echt. Ik heb al heel lang pilletjes nodig – Godzijdank geen haloperidol, want dat is echt rotspul – om me geestelijk gezond te houden. En vooral in mijn hypomane perioden zeg ik nog wel eens iets waar ik later rode blosjes van op de wangen krijg als ik het teruglees. Meestal gebeurt dit in het voorjaar, waarna de melancholie het in het najaar overneemt. Lees mijn blogs eropna, en je ziet het patroon. Over dit alles mag je de meest harde grappen maken die je wilt, Maarten, dat doe ik zelf ook. Hoe harder de grappen, hoe leuker ik ze vind.
Beste Maarten, je hebt me alle fasen van journalistieke rouw laten doorlopen: ontkenning, woede, het gevecht, somberheid, en berusting. Ik zal hier niet memoreren waarom, maar het is de reden dat ik niets meer lees wat van jouw hand komt. Het is simpelweg niet de moeite waard om me er druk over te maken, om me eraan te ergeren of er boos om te worden. Ik probeer te leven naar de leer van de Stoïcijnen: “God grant me the serenity to accept the things I cannot change, courage to change the things I can, and the wisdom to know the difference.” Ik heb zeker de moed gehad om aan jou iets te willen veranderen, maar het lag mijlenver buiten mijn mogelijkheden. Het is niet anders.
Ik ga het dit keer ook niet over je opleiding hebben. Er is niets mis met de opleiding culturele antropologie, en hoewel ook Ginny Mooy een opleiding tot antropoloog genoot, ga ik ervan uit dat er wel degelijk ook antropologen of cultureel antropologen zijn die verstandig zijn en goed kunnen nadenken. De opleiding van iemand hoeft zijn of haar blikveld niet te beperken, en het leren hoeft niet op te houden na het afstuderen.
Nee, Maarten: ik wil het over iets anders hebben. Want jouw tweet van zondag 17 april maakte iets bijzonders in mij los, meer dan welke uitlating ooit. Ik zie al heel lang een trend in je opmerkingen en krantenartikelen dat je steeds verder losraakt van de realiteit. Maar deze tweet deed mij realiseren dat je nu definitief het contact met de werkelijkheid bent kwijtgeraakt. En dat is zorgwekkend.
Na de vijf stadia van rouw blijkt er nog een zesde stadium te zijn: medelijden. Waarom? Je kent het verhaal van de kleren van de Keizer wel, neem ik aan? De keizer die in de volle overtuiging is met de mooiste kleren door zijn koninkrijk te flaneren, maar in werkelijkheid gewoon in zijn blote kont over straat gaat. Waarbij iedereen dat ziet, behalve de keizer zelf. En dat is niet alleen zorgwekkend, maar ook meelijwekkend.
Iets anders is, en dat zal mijn beroepsdeformatie zijn, dat afwijkend gedrag al vele jaren mijn bijzondere interesse heeft. Ik wilde ooit psychiater worden, en ik denk dat ik daar best goed in geworden was, aangezien men vroeger placht te zeggen dat een goede psychiater iemand is die gekker is dan zijn patiënten. En helaas, in de neurologie is er wel eens afwijkend gedrag te zien, maar tussen de hernia’s, de carpale tunnels en de hoofdpijn door, is dat toch de uitzondering en niet de regel.
Ik zal er niet langer omheen draaien, beste Maarten. Ik stel de vraag maar gewoon: wat is er mis met je?
Ik ken je niet, dus ik ga ook zeker geen werkdiagnose bij je stellen. Daarvoor moet je mensen zelf gezien hebben, en in dit geval ook familie en vrienden gesproken hebben. Maar ik filosofeer graag over wat mensen drijft, waarom ze zich gedragen zoals ze zich gedragen, en waarom ze doen wat ze doen. En na deze tweet, hoewel het er slechts een in een lange reeks is, was mijn interesse gewekt. En over mij mag je zoveel filosoferen als je wilt, er is genoeg te analyseren. Wie vrij van afwijkend gedrag is, werpe het eerste pilletje haloperidol.
Mag ik eens vragen, die tweet, over de haloperidol en gekke Mark, was dat het gevolg van iets te veel wijn? Of drink je liever bier? Het was tenslotte Eerste Paasdag, en dus was je de volgende dag vrij. Je kon je dus enigszins laten gaan. Had je gewoon wat te diep in het glaasje gekeken, en maakte je daarom deze opmerking? De drank in de man, het verstand in de kan? Dan is er niet zoveel aan de hand. Maak met jezelf de afspraak dat je, wanneer je aan de wijn of het bier gaat, de computer uitlaat. Overigens, mocht je het willen weten, mijn gestrekte been wordt niet gevoed door alcohol. Ik word dan namelijk nog bijdehanter, tot op het vervelende af. Voor zover dat zonder alcohol al niet het geval is. Je kunt je er vast wel iets bij voorstellen.
Een andere mogelijkheid is, dat het gewoon je persoonlijkheid is. Ik heb met veel plezier het boekje van Daniel Nettle gelezen, genaamd ‘Personality’.[1] Het gaat over de ‘big five’ van de persoonlijkheidsleer. Bij bepaalde beschrijvingen is het alsof je naar jezelf kijkt, dus ik heb het met een glimlach gelezen, en er ook veel van opgestoken. Ik scoor bijvoorbeeld hoog op de eigenschappen ‘neuroticisme’, ‘consciëntieusheid’ en (soms) heel laag op ‘vriendelijkheid’. De Engelsen noemen dat ‘agreeableness’ en dat dekt mijns inziens de lading veel beter. Zoals gezegd, daarop scoor ik erg laag. Dat was je vast wel eens opgevallen. Overigens wordt er nog gediscussieerd of ‘intelligentie’ een zesde kenmerk van de persoonlijkheid is. Daar ga ik het nu ook niet over hebben, want vandaag wil ik het vriendelijk houden.
Als het de persoonlijkheidsstructuur is, Maarten, dan zouden bepaalde kenmerken je hele leven al aanwezig geweest moeten zijn. Ik ga de kenmerken niet voor je invullen, dat zou je zelf moeten kunnen. Natuurlijk heb ik daar wel ideeën over, maar wie ben ik om dat goed te kunnen beoordelen? Daarvoor zou ik je beter moeten leren kennen, en iets in mij zegt dat dat dit leven niet meer gaat gebeuren. Maar ik zou graag eens een middag bomen met je familie en vrienden over wat je drijft, waarom je schrijft wat je schrijft, en zegt wat je zegt.
Natuurlijk mogen we de psychiatrie als mogelijke verklaring voor je gedrag niet vergeten. Ik zeg niet dát er een psychiatrische oorzaak moet zijn, maar ik wil het alleen maar aandragen als mogelijke verklaring voor je gedrag. Aandoeningen als een psychose, bijvoorbeeld in het kader van een bipolaire stoornis, acht ik minder waarschijnlijk, want een waan is bij bij deze aandoening in principe een tijdelijk fenomeen. Haloperidol is voor jou dan ook geen goede keuze. Tenzij het om een delier gaat, dan zou haloperidol wel een goede keus kunnen zijn, maar als ik even op je tijdlijn spiek, doe je ook op andere tijdstippen dan ’s avonds en ’s nachts onbegrijpelijke uitspraken die kant noch wal raken, en waarvan ik niet begrijp hoe je ertoe komt. Dus ook een delier acht ik minder waarschijnlijk. Er moet dus iets anders met je aan de hand zijn.
Wat verder niet onbesproken mag blijven, zijn de persoonlijkheidsstoornissen, zoals de psychopathie, en dan meer specifiek het narcisme. Ik zeg helemaal niet dat dat bij jou een rol speelt, of dat je hieraan lijdt, maar je zou er eens over na kunnen denken. Ik wil je twee boeken aanraden, waar je veel van op zou kunnen steken. De eerste is ‘The Psychopath Inside’, over een neurowetenschapper die tot zijn verbijstering op een functionele hersenscan zag dat hij dezelfde verdeling van hersenactiviteit had als een psychopaat.[2] Dat an sich maakt op mij geen grote indruk, want zo betrouwbaar zijn die scans niet, maar de psychologische reis langs de verschillende aspecten van zijn persoonlijkheid is de moeite van het lezen waard. Een tweede boek is de ‘The Narcissism Epidemic’.[3] Die is eveneens de moeite waard om te lezen, omdat de schrijver duidelijk maakt dat narcisme niet alleen in de persoon zelf zit, maar ook door de maatschappij wordt gevoed. Wellicht speelt de wetenschapsredactie van de Volkskrant hier een rol? Ik durf het niet te zeggen, maar ik geef het ter overweging.
Overigens wil ik je erop wijzen dat het erkennen van narcisme of psychopathie als reden van het gedrag voor de narcist of psychopaat zelf nauwelijks mogelijk is. Dát is het bepalende criterium; de persoon heeft zelf nergens last van, maar zijn omgeving des te meer. De persoon zelf lijdt niet, maar de mensen om hem heen des te sterker. Daarom weet ik zeker dat er bij mij geen sprake van is. Denk er eens over na, Maarten, want ik maak me zorgen. Rest nog te zeggen dat psychopathie en narcisme vaak gepaard gaan met alcoholmisbruik en drugsgebruik.
Ik noem nog een paar andere mogelijke oorzaken: het is natuurlijk heel goed mogelijk dat je ergens in je leven een heel ernstig neurotrauma hebt doorgemaakt, ofwel, in lekentaal, hard op je kop gevallen, waardoor je slaapkwabben en voorhoofdskwabben ernstig beschadigd zijn. Die liggen op een heel ruw deel van de schedel, dus als het brein flink heen en weer wordt geslingerd, wil daar nog wel eens wat stuk gaan, met als gevolg veranderingen in het gedrag. Maar dat moet je makkelijk kunnen nagaan.
En dan, als laatste zijn er nog de neurodegeneratieve aandoeningen, in dit geval meer specifiek de frontotemporale dementie. Daarvan zijn er inmiddels vele vormen te onderscheiden, maar als het om de gedragsvariant gaat, zijn er twee uitingsvormen. De eerste is een toename van apathie waarbij mensen steeds minder doen, geen initiatief meer hebben en als het ware stilvallen. De andere vorm is juist het tegenovergestelde, en heeft als symptomen impulsief en onnadenkend gedrag, decorumverlies en sociaal onaangepast gedrag. Ja, ik weet, ik scoor hoog op het laatste criterium, maar dat is mijn leven lang al zo, dus daar maak ik me geen zorgen over.
Het kenmerkende aan de diagnostiek van een frontotemporale dementie, is dat de diagnose vaak laat gesteld wordt.[4] Dat laat mijns inziens zien dat er een enorme variatie in menselijk gedrag is, en dat de naasten van dergelijke patiënten meestal pas aan de bel trekken als zij écht gekke dingen gaan zeggen of doen. Het afwijkende gedrag sluipt er zo langzaam in, dat zelfs familie en vrienden heel lang niet (willen) inzien dat er werkelijk iets mis is. En ik heb de indruk, maar dat kan ik niet in de literatuur terugvinden, dat een aantal van hen al vanaf jonge leeftijd enigszins vreemd gedrag liet zien. Daar zou ik me zorgen over kunnen maken, maar ik heb al een goede verklaring voor mijn gedrag. Voor jouw gedrag heb ik dat echter nog niet.
Beste Maarten, ik heb twintig jaar in de neurologie gewerkt. Of ik een goed neuroloog was of niet, laat ik graag aan anderen ter beoordeling. Maar ik weet van mezelf dat, op het moment dat mijn interesse gewekt wordt door het gedrag van mensen, er vaak iets aan de hand is. Ik zou bij jou niet durven zeggen of dat het geval is, want nogmaals, daarvoor weet ik te weinig, en ken ik je niet goed genoeg. Maar de ervaring heeft geleerd dat mijn intuïtie me niet vaak in de steek laat.
Ik maak me oprecht zorgen over je, Maarten. Wat is er mis met je?
Want het is niet de vraag óf er iets mis met je is, maar wát.
[1] Personality. What makes you the way you are. Daniel Nettle. Oxford University Press.
[2] The psychopath inside. A neuroscientist’s personal journey into the dark side of the brain. Penguin Group LLC, 2013.
[3] The Narcissism Epidemic: Living in the Age of Entitlement. W. Keith Campbell. Simun & Schuster, 2009.
[4] De gedragsvariant van frontotemporale dementie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6370